1. Psycholog to osoba, która ukończyła studia psychologiczne na uczelni wyższej (publicznej lub niepublicznej), najczęściej pięcioletnie studia magisterskie, niekiedy zaś studia pierwszego czy drugiego stopnia (także po licencjacie na innym kierunku).
I co z tego?
Jak w przypadku każdego kierunku – studia studiom nierówne. Warto więc przed wybraniem specjalisty zorientować się, jakie studia ukończył (w jakim trybie, na jakiej uczelni itd.). Dobrym sposobem na zweryfikowanie wykształcenia jest sprawdzenie, czy dany kierunek na konkretnej uczelni otrzymał akredytację Polskiej Komisji Akredytacyjnej.
2. Psychologowie miewają różne specjalności i specjalizacje, jak np. psychologia kliniczna czy psychologia biznesu. Mogą pracować z klientami indywidualnie, w parach i w grupach, z dziećmi, młodzieżą i/lub dorosłymi, w ramach konsultacji, warsztatów czy sesji terapeutycznych. Są i tacy, którzy specjalizują się w diagnozowaniu przy użyciu specjalistycznych narzędzi, takich jak testy psychologiczne.
I co z tego?
Przed spotkaniem z psychologiem warto upewnić się, czy zajmuje się on określonymi problemami, czy pracuje z osobami w określonym wieku, czy ma kompetencje do prowadzenia diagnozy albo udzielania wsparcia w ramach interwencji kryzysowej – w zależności od potrzeb klienta.
3. Nie każdy psycholog prowadzi psychoterapię, ale też nie każdy psychoterapeuta jest psychologiem. W zależności od szkoły psychoterapii możliwość zdobycia kwalifikacji mogą mieć przedstawiciele różnych zawodów, choć najczęściej to psychologowie, lekarze czy pedagodzy.
I co z tego?
Żeby być dobrym, psychoterapeutą, niekoniecznie trzeba ukończyć studia “branżowe”. Jeśli jednak klientowi zależy, by psychoterapeuta miał poza szkoleniem psychoterapeutycznym ukończone także wyższe wykształcenie kierunkowe, warto o to dopytywać, mając w pamięci, że informacja o wykształceniu jest informacją publiczną, w związku z czym specjalista ma obowiązek jej udzielić.
4. W Polsce nie ma regulacji zawodu psychoterapeuty, ponieważ obowiązująca ustawa o zawodzie psychologa i psychoterapeuty jest martwym prawem – nie powołano bowiem samorządu zawodowego (na kształt Naczelnej Izby Lekarskiej). W gruncie rzeczy więc każdy może twierdzić, że prowadzi terapię i nie być narażonym na żadne konsekwencje (poza pozwem cywilnym). Aktualnie trwają prace nad nową ustawą, ale nie wiadomo, czy i kiedy zostanie ona uchwalona i wdrożona.
I co z tego?
Szukając terapeuty, warto weryfikować, czy ma on stosowne przygotowanie, to jest czy podjął lub ukończył czteroletnie szkolenie psychoterapeutyczne. W większości przypadków już po dwóch latach prowadzące je ośrodki udzielają zgody na samodzielne prowadzenie terapii. Listę stowarzyszeń spełniających standardy Polskiej Rady Psychoterapii oraz terapeutów przez nie certyfikowanych można znaleźć na stronie.
5. Do 5 głównych grup podejść psychoterapeutycznych zalicza się grupy podejść: psychoanalityczno-psychodynamicznych, humanistyczno-doświadczeniowych, poznawczo-behawioralnych, systemowych, podejść integrujących różne modalności. Różnią się przede wszystkim sposobem postrzegania procesu terapii, specyfiki relacji terapeutycznej oraz stosowanymi technikami. Więcej informacji na ten temat można znaleźć np. na stronie Polskiej Rady Psychoterapii, która skupia przedstawicieli różnych modalności.
I co z tego?
Wybierając terapeutę, warto sprawdzić, jaką szkołę psychoterapii ukończył, co to właściwie znaczy – i czy filozofia oraz metody tej szkoły są zgodne ze światopoglądem i oczekiwaniami klienta. Skuteczność terapii zależy w dużej mierze właśnie od relacji między klientem a terapeutą, a trudno budować dobrą relację w sytuacji rozbieżności dotyczących wizji człowieka czy akceptowalnych metod pracy.
6. Ze względu na brak regulacji przez państwo przedstawiciele różnych nurtów terapeutycznych wypracowali oddolnie pewien model psychoterapii i wymagań odnośnie psychoterapeutów, nazwany Deklaracją o psychoterapii. Zakłada on między innymi, że terapeuta musi ukończyć czteroletnie szkolenie podyplomowe, spełniać wymagania dotyczące stażu i superwizji czy zdać egzamin certyfikacyjny. Cały tekst można przeczytać tutaj.
7. Psychoterapeuci w trakcie szkolenia, psychoterapeuci dyplomowani, psychoterapeuci certyfikowani oraz superwizorzy – to osoby na kolejnych etapach zawodowego „wtajemniczenia”, różniące się poziomem zawodowego przeszkolenia i doświadczenia. Pierwsi są w trakcie zazwyczaj czteroletnich studiów podyplomowych; drudzy są absolwentami takich studiów (w tym wymaganych staży zawodowych); trzeci są po dyplomie, mają określony, udokumentowany staż gabinetowy i zdany egzamin certyfikacyjny; ostatni zaś prowadzą superwizje, czyli jako bardziej doświadczeni terapeuci wspierają innych w ich zawodowych trudnościach czy dylematach.
I co z tego?
Wybierając specjalistę, warto sprawdzić, na jakim etapie kształcenia jest i jakie ma doświadczenie zawodowe czy gabinetowe. Zazwyczaj (choć nie jest to reguła) im bardziej doświadczony terapeuta, tym dłuższe do niego kolejki i wyższe ceny.
8. Psychologowie i psychoterapeuci mogą, ale nie muszą należeć do stowarzyszeń zawodowych (jak na przykład Polskie Towarzystwo Psychologiczne czy Polskie Towarzystwo Psychoterapii Poznawczej i Behawioralnej), w ramach których zobowiązują się do przestrzegania kodeksu etycznego. Złamanie zasad etyki zawodowej nie niesie ze sobą żadnych konsekwencji poza tymi stowarzyszeniami – mogą one wykluczyć czy zawiesić kogoś w prawach członka, odebrać, ale nie mają możliwości zakazać wykonywania zawodu.
I co z tego?
Wybierając specjalistę, warto sprawdzić, czy należy do jakiegoś stowarzyszenia – i czy w związku z tym jest zobligowany do przestrzegania obowiązujących w nim zasad etyki. W sytuacji naruszenia tych zasad można wystąpić do danej organizacji o zbadanie sprawy. Dodatkowo swoich praw można dochodzić także.
9. Średni czas oczekiwania na terapię w ramach NFZ wynosi od kilku miesięcy do ponad dwóch lat. Informacje o dostępności terminów w poradniach zdrowia psychicznego (konsultacji – a nie terapii!) można znaleźć na stronach NFZ:
- dla dorosłych: terminyleczenia.nfz.gov.pl
- dla dzieci: terminyleczenia.nfz.gov.pl
10. Dodatkowe informacje i sugestie w kwestii pomocy psychologicznej są dostępne – a jakże! – na stronach Rzecznika Praw Pacjenta.
