W ciągu ostatnich 10 lat Polska z kraju, z którego więcej osób wyjeżdżało, niż do niego przyjeżdżało, stała się krajem imigracyjnym. Liczba imigrantów w Polsce wzrosła ze 100 tys. w roku 2011 do 2 mln w 2019 roku; są to w większości obywatele Ukrainy. Od rosyjskiej agresji na Ukrainę do połowy maja br. granicę polsko – ukraińską przekroczyło dodatkowo 3,5 mln osób. W krótkiej perspektywie czasowej Polska może stać się państwem wielonarodowym, z trzema milionami imigrantów z Ukrainy. Raport Instytutu WiseEuropa „Gościnna Polska 2022+. Jak mądrze wesprzeć Polskę i Polaków w pomocy osobom uciekającym przed wojną w Ukrainie?” analizuje dziewięć kluczowych obszarów, w których uwidaczniają się zmiany związane z imigracją, a jeden z nich dotyczy edukacji.
Według szacunków z końca kwietnia br. w Polsce przebywa ok. 800 tys. dzieci ukraińskich w wieku szkolnym, z czego ok. 500 tys. jest poza polskim systemem edukacji. Wielu spośród uchodźców wojennych planuje jak najszybszy powrót do Ukrainy, część jednak z pewnością zdecyduje się zostać w Polsce na stałe. Dzieci w różnym stopniu znają język polski, przychodzą z odmiennego od polskiego systemu oświaty, uczyły się według innej podstawy programowej i odmiennych wymagań egzaminacyjnych. Nie wolno zapominać również o ich specjalnych potrzebach społecznych i emocjonalnych. W związku ze zróżnicowaną sytuacją uchodźców wojennych, autorzy raportu Gościnna Polska 2022+ rekomendują zdecentralizowane i elastyczne rozwiązania obejmujące edukację w polskich szkołach i zdalną oraz stacjonarną naukę w systemie ukraińskim.
Autorzy proponują kilka wariantów, które mogłyby być stosowane niezależnie od siebie, w zależności od potrzeb dzieci i możliwości władz lokalnych. Jedną z propozycji jest nauka w oddziałach przygotowawczych w polskim systemie edukacji, skupiona przede wszystkim na intensywnej nauce języka polskiego, integracji z polskimi uczniami np. w czasie zajęć sportowych lub artystycznych i wyrównywaniu różnic programowych przy zapewnieniu możliwości zachowania tożsamości narodowej.
Druga propozycja to włączanie dzieci ukraińskich do regularnych klas w polskim systemie edukacji, jednak z zastrzeżeniem, że jest to rozwiązanie dobre dla dzieci najmłodszych (uczniów klas 1 i 2), a uczniom powinien towarzyszyć nauczyciel lub asystent międzykulturowy mówiący w języku ukraińskim. Należy też zadbać o dodatkowe zajęcia z języka polskiego i wyrównywanie różnic programowych.
Kolejna możliwość to kontynuacja nauki online w systemie ukraińskim, jednakże również uczniowie uczący się zdalne powinni być zarejestrowani w polskim systemie edukacji i otrzymywać potrzebne wsparcie merytoryczne i materialne.
Autorzy raportu podkreślają, że istnieje również możliwość zakładania stacjonarnych szkół ukraińskich, uczących po ukraińsku według ukraińskiej podstawy programowej. Warto wspierać tę formę edukacji szczególnie tam, gdzie pojawia się większa koncentracja uchodźców i dostępność nauczycieli ukraińskich.
Ostatnią proponowaną w raporcie opcją jest stworzenie polsko-ukraińskich szkół i oddziałów międzynarodowych realizujących jednocześnie polską i ukraińską podstawę programową.
Niezależne od przyjętej formuły, szczególny nacisk powinien być położony na naukę języka polskiego jako języka obcego, ponieważ znajomość języka pozwoli uczniom ukraińskim wejść do polskiego systemu edukacji, jeśli się na to zdecydują, lub na rynek pracy, jeśli zdecydują się pozostać tu na dłużej.
Źródło: wise-europa.eu/Raport-Goscinna-Polska-2022.pdf dostęp: 10.07.2022