Biblioteka Narodowa i Uniwersytecka w Lublanie

Maria Drozdowicz
0 komentarz

Narodna in Univerzitetna Knjižnica (NUK), czyli Biblioteka Narodowa i Uniwersytecka w Lublanie jest największą biblioteką Słowenii, zrealizowaną według projektu Jože Plečnika, jednego z najwybitniejszych architektów Europy Środkowo–Wschodniej XX wieku. Biblioteka wymieniana jest często jako jedna z najniezwyklejszych na świecie. Została zaprojektowana jako łącząca różne czasy i przestrzenie świątynia wiedzy, do której to wiedzy prowadzi niełatwa i pełna ciężkiej pracy droga.

Jože Plečnik, pochodzący ze Słowenii, kraju leżącego na styku kultur, w swoich projektach łączył dziedzictwo starożytnych Grecji i Rzymu oraz spuściznę Słowian. Architektura jest dla niego opowieścią – pełną symboli, metafor i znaczących szczegółów. Jej zadaniem jest ukazywanie, że żaden człowiek nie jest indywidualnością, że każdy jest częścią pewnej społeczności, kultury, cywilizacji. W taki właśnie sposób Plečnik zaprojektował również lublańską bibliotekę. 

Powstała ona na miejscu, w którym już od XVIII wieku, od czasów panowania cesarzowej Marii Teresy, funkcjonowały kolejne biblioteki. Powiększały one regularnie swoje zbiory, zyskując coraz ważniejszy status, często wbrew woli ówczesnej władzy. Po roku 1919, w którym założony został Uniwersytet Lublański, biblioteka stała się biblioteką uniwersytecką. Monumentalny projekt Plečnika powstawał od początku lat 30. XX wieku, aby w 1941 roku uzyskać swój ostateczny kształt. Po odzyskaniu niepodległości w 1945 roku Univerzitetna Knjižnica stała się również biblioteką narodową. 

Poprzez swój projekt Plečnik chciał podkreślić najważniejsze wartości nowoczesnej cywilizacji: mądrość i nieustanne dążenie do wiedzy. Biblioteka swoim kształtem i elementami fasady nawiązuje do renesansowych pałaców. Wbudowane są w nią pozostałości antycznej rzymskiej budowli. Całość ma przypominać materiał, który okrywa znajdujący się w środku skarb. Okna na piętrze przypominają otwarte książki. Na balkonie nad głównym wejściem, Plečnik umieścił symbol góry, na którym wzorowany jest dzisiejszy herb Słowenii z Triglavem.

Droga do wiedzy nie jest jednak usłana różami. Dostęp do niej można uzyskać poprzez ciężką pracę i liczne wyrzeczenia. Początkiem tej drogi staje się u Plečnika długi i ciemny korytarz, prowadzący od drzwi głównych, strzeżonych przez pegazy na klamkach – do jasnej, rozświetlonej czytelni. Panujący po drodze mrok symbolizuje początkową niewiedzę i trudy w dążeniu do świata uczonych. Architekt podkreśla również, jak istotna jest sama droga. Szerokie, niskie schody wyglądają, jakby były wyłożone czerwonym dywanem; zachęcają użytkowników biblioteki – świątyni do rozmów i wymiany myśli w drodze do wspólnoty wiedzy.

Czytelnia główna to najjaśniejsze, największe i najważniejsze pomieszczenie w budynku. Z monumentalnego, niezwykle bogato zdobionego korytarza, nawiązującego do antycznych stylów architektonicznych, przechodzi się do sali, która swoim wystrojem nawiązuje do XIX-wiecznego industrializmu. Plečnik do wykonania detali takich jak lampy, biurka czy żyrandole, wykorzystał materiały z odzysku: rury, kable, kołowrotki, metalowe elementy i zdobienia. Krzesła zostały zaprojektowane w taki sposób, aby dodawać nowych bodźców w procesie uczenia się: są bardzo niewygodne, nie pozwalają na komfort, zbyt duży relaks czy zasypianie w trakcie studiowania. Do czytelni wstęp mają jedynie wtajemniczeni – zapisani użytkownicy biblioteki. Naprzeciwko czytelni znajduje się ogólnodostępna sala wystawowa, której zadaniem jest uchylać rąbka tajemnicy strzeżonej w świątyni wiedzy.

Obecnie jednak biblioteka jest zbyt mała, by trzymać wszystkie zgromadzone zbiory oraz wciąż poszerzać je o nowe dzieła, dlatego Instytucja wynajmuje archiwalne przestrzenie w mieście oraz powstaje projekt NUK 2 – nowoczesnej przestrzeni biblioteczno-archiwalnej, która pozwalałaby na ciągłe powiększanie zbiorów, digitalizowanie ich oraz prowadzenie zaawansowanych badań i prac naukowych. Nie pozostaje bez znaczenia także to, że nowa biblioteka powstałaby w czasie, gdy Słowenia jest krajem całkowicie niepodległym. Inaczej niż biblioteka wielkiego architekta–wizjonera, który stolicę niepodległego państwa dopiero projektował, a którego wolności nigdy nie doczekał. Wraz z pałacem–świątynią Plečnika, NUK 2 miałaby tworzyć połączenie między przeszłością a teraźniejszością.

Źródła:
Ł. Galusek, M. Rydiger, P. Krečič, F. Achleitner, Jože Plečnik. Architekt i wizjoner. 1872–1957, Międzynarodowe Centrum Kultury, Kraków 2006.
nuk.uni-lj.si, nuk.uni-lj.si, grafika dostęp: 22.05.2023.

Może Cię zainteresować:

Zostaw komentarz

Ta strona korzysta z plików cookie, aby poprawić Twoje wrażenia. Zakładamy, że nie masz nic przeciwko, ale możesz zrezygnować, jeśli chcesz. Akceptuje Przeczytaj więcej

Polityka prywatności