Uważność w szkole – teoria i praktyka

Maria Drozdowicz
0 komentarz

Mindfulness to określenie, które coraz częściej pojawia się w polskim dyskursie edukacyjnym. Tłumaczone jest jako uważność – na otaczający nas świat; na czynność, którą w danej chwili wykonujemy; na własne emocje i reakcje wobec różnych wydarzeń. Jest to metoda coraz częściej stosowana w szkołach, także w ramach regularnych lekcji i treningów. Mają one zapobiegać depresjom, przywrócić umiejętność skupiania się na jednej rzeczy jednocześnie, polepszać relacje interpersonalne (zarówno te rówieśnicze, jak i te z rodzicami czy nauczycielami), pomóc uczniom w radzeniu sobie ze stresem.

Psychiatra Daniel Siegel, popularyzator metody uważności, stworzył do jej opisu model 3xO, na który składają się: obserwacja, otwartość, obiektywizm. Obserwacja charakteryzuje się typowym dla dzieci myśleniem nieschematycznym – zamiast ubierania rzeczywistości w ramy, należy po prostu przyglądać się jej takiej, jaką jest. Otwartość polega na zgodnym przyjmowaniu tego, co nam się przytrafia. Obiektywizm nie wyklucza odczuwania pozytywnych lub negatywnych emocji związanych z danym wydarzeniem, ale zakłada zrozumienie, że nasze reakcje nie są równoznaczne z prawdą o nim.

Opis Siegela zdaje się dobrze ilustrować istotę treningu umiejętności świadomego uczestniczenia w świecie. Przykładem takich treningów jest program Czas na Uważność realizowany w ramach projektu Uważna Szkoła (polski-instytut-mindfulness.pl/). Projekt adresowany do 30 szkół podstawowych, 60 nauczycieli i 1200 uczniów klas VI-VIII, realizowany był od marca 2021 do lutego 2022 roku. Nie opublikowano oficjalnego sprawozdania z efektów projektu, podano jednak przykłady licznych dowodów skuteczności proponowanych rozwiązań (mindfulnessinschools.org). Główną zaletą treningów szkolnych, prowadzonych przez odpowiednio przeszkolonych nauczycieli w ramach godzin wychowawczych jest ich regularność, o którą ciężko przy samodzielnej pracy w domu. Przykładowymi ćwiczeniami praktykowanymi na zajęciach są: ćwiczenia oddechowe (skupianie się na oddechu, regulowanie go), skanowanie ciała, medytacja chwili bieżącej, uważny ruch. Wśród zakładanych korzyści dla nastolatków znajdują się: lepsza koncentracja i pamięć; wzrost poczucia własnej wartości; energia do działania oraz zdobycie pewności w tym działaniu; budowanie lepszych relacji społecznych; rozwój kreatywności. Dodatkowo korzyści zyskują również podnoszący swoje kompetencje nauczyciele. 

Podczas gdy w polskich szkołach mindfulness jest pomysłem stosunkowo nowym, w krajach zachodnich jest dość powszechną praktyką, której skuteczność jest naukowo weryfikowana. Uniwersytety angielskie w Oxfordzie, Cambridge, Exeter, King’s College London, University College London oraz amerykańskie w stanie Pensylwania przeprowadziły badania, które mówią o wadach i niepowodzeniach programów treningowych prowadzonych w szkołach. Pracowano z grupą badawczą 28 000 uczniów i 600 nauczycieli w stu szkołach średnich, w których odbywały się regularne lekcje mindfulness. Wyniki ogłoszono na podstawie pięciu badań, prowadzonych na przestrzeni ośmiu lat przez stu naukowców. Pokazują one, że mindfulness w ramach zajęć szkolnych nie przynosi oczekiwanych rezultatów: nie poprawia znacząco dobrostanu uczniów ani nie ma zauważalnego wpływu na ich zdrowie psychiczne. Lekcje uważności bywają dla uczniów nieatrakcyjne i nudne, co powoduje, że nie wykonują regularnych ćwiczeń i nie wykorzystują poznanych technik poza zajęciami. 

Mimo że badania wykazały słabości proponowanej metody, to jednocześnie zwracają one uwagę na jej pozytywny (choć krótkotrwały) wpływ na nauczycieli i ich zmagania z wypaleniem zawodowym oraz na atmosferę w szkole. 

Źródła:

theguardian.com/mindfulness-schools-does-not-improve-mental-health-study, polski-instytut-mindfulness.pl, opsychologii.pl/o-uwaznosci-dla-nauczycieli, mindfulnessinschools.org, sp35czest.szkolnastrona.pl/UwaznaSzkola-INFORMATOR

dostęp: 14.07.2022.

Może Cię zainteresować:

Zostaw komentarz

Ta strona korzysta z plików cookie, aby poprawić Twoje wrażenia. Zakładamy, że nie masz nic przeciwko, ale możesz zrezygnować, jeśli chcesz. Akceptuje Przeczytaj więcej

Polityka prywatności
Już dostępny!

Przemyślnik edukacyjny

73 pytania będące źródłem edukacyjnej inspiracji i refleksji!