W jednym z warszawskich liceów społecznych pod koniec roku szkolnego uczennice i uczniowie otrzymują do wypełnienia ankietę. Zestaw pytań jest różnorodny: część ma charakter zamknięty, stymulujący klasyczne odpowiedzi (tak, nie, nie wiem), ale jest także sporo pytań otwartych, w których uczniowie mogą podzielić się swoją opinią lub coś więcej napisać o sobie.
Proszę mi wybaczyć, że w dalszej części mojego artykuliku będę niepoprawna politycznie i dla większej jasności i także wygody, pisząc o uczestnikach ankiety będę używać jednolitej formy – uczniowie.
Ankietę otwiera pytanie dotyczące wyboru szkoły, czy jesteś zadowolony, że jesteś w tej szkole i czy poleciłbyś ją znajomym. Większość uczniów (ponad 80%) była zadowolona, odpowiedzi były czasem bardzo krótkie, np. „jest git w szkole”, ale pojawiały się też wypowiedzi uzasadniające pozytywny wybór: „w tej szkole mogę być sobą i nikt mnie za to nie krytykuje”, „szkoła często wydaje się chaotyczna, natomiast jest przyjazna dla uczniów, nauczyciele są mili i profesjonalni”. Część uczniów nie miała zdania, zdecydowanie negatywnych odpowiedzi było brak, tylko jedna osoba napisała, iż w ogóle się nie widzi w żadnej szkole i zamierza się przenieść do edukacji domowej. Charakterystyczny jest także fakt, że procent zadowolonych był znacznie wyższy w klasach starszych, a jedna z maturalnych klas wyraziła swoją akceptację w stu procentach!
W uzasadnieniu, co najbardziej cenisz w tej szkole, większość ankietowanych na pierwszym miejscu stawiała dobrą atmosferę i kameralny charakter szkoły (liceum jest małe, ma niespełna stu uczniów), wysoko oceniała kompetencje nauczycieli i ich dobry stosunek do uczniów oraz atrakcyjność przedmiotów, których nie ma w innych szkołach, jak: historia sztuki, historia muzyki, wiedza o teatrze i filmie, retoryka, filozofia. W ankiecie pojawiły się też bardziej szczegółowe pytania o relacje między uczniami w klasie i także między klasami (kto pomaga, kto przeszkadza, kto narusza twoją prywatność). I tu posypały się konkretne informacje, zarówno niewesołe, jak i optymistyczne.
Główny zrąb ankiety stanowiły pytania dotyczące poszczególnych przedmiotów. Uczniowie mogli wybrać, które formy przekazywania wiedzy i pracy na lekcjach najbardziej lubią. Można było zaznaczyć kilka odpowiedzi, np.: wykład nauczyciela, dyskusja, praca w grupach, praca w parach, filmy, prezentacje, debaty, praca z podręcznikiem. Niezależnie od przedmiotu i klasy, zdecydowanie najchętniej wskazywane były prezentacje (często połączone z wykładem nauczyciela), filmy i dyskusje. Lubianymi formami były też prace w grupach i parach, wielu uczniów pozytywnie oceniło karty pracy. Zdecydowana większość uczniów napisała, że nie lubi pracy z podręcznikiem.
Uczniowie też szczerze wypowiadali swoje zdanie o nauczycielach, których uznawali często za najmocniejszą stronę danego przedmiotu – „nauczycielka, bo mądra i ciekawie opowiada i w ogóle jest wspaniała!” jak i krytycznie oceniając ich walory pozamerytoryczne jak np. że mają słabe poczucie humoru.
Przy bloku pytań dotyczących przedmiotów, jest dużo odpowiedzi, że nie widzą potrzeby zmian w lekcjach (wszystko jest w porządku!), ale wielu uczniów (zgodnie z zaznaczonymi preferencjami do wyboru form pracy) domaga się bardziej atrakcyjnych i urozmaiconych lekcji.
Ciekawe były odpowiedzi dotyczące nauki języków obcych: uczniowie zapytani o swój stan wiedzy i umiejętności językowe w większości odpowiadali, że dobrze (lub bardzo dobrze) oceniają swoje możliwości rozumienia tekstów i konwersacji, przyznając jednocześnie, że mają kłopoty z gramatyką.
Z ankiet można było się także dowiedzieć o zainteresowaniach pozalekcyjnych, znalazło to odbicie w odpowiedziach na pytanie – jakie tematy chciałbyś, aby były poruszane na lekcjach wychowawczych; spora grupa wskazała sprawy zdrowia psychicznego oraz bieżące problemy polityczne.
W końcowej części zapytano również, które wydarzenia szkolne szczególnie im utkwiły w pamięci, jakie były najciekawsze. Odpowiedzi były bardzo różnorodne, często powoływano się na organizowane w szkole spotkania z ciekawymi ludźmi sztuki nauki czy działaczami społecznymi, ale najbardziej interesujące były odpowiedzi uczniów klasy, która była na wycieczce w Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL na Rakowieckiej. Wszyscy uczniowie jednomyślnie stwierdzili, że pobyt w tym muzeum wywarł na nich ogromne wrażenie i opowieści, które tam usłyszeli, będą pamiętać do końca życia. Ich wychowawczyni opowiadała mi, że nigdy nie widziała swoich uczniów tak skupionych i przejętych, gdyż żaden, nawet najlepszy podręcznik historii nie da takich możliwości jak zetknięcie się z prawdziwymi miejscami wydarzeń.
Jakie wnioski o uczniach i ich stosunku do nauki w szkole można wyciągnąć po przeczytaniu tych ankiet?
Odniosłam wrażenie, że większość uczniów lubi chodzić do swojej szkoły i że się w niej dobrze odnajduje ze względu na dobre relacje koleżeńskie – „poznałam ludzi, z którymi uwielbiam przebywać, zarówno w szkole, jak i poza nią”, oraz że podoba im się stosunek nauczycieli do uczniów. W ankietach często powtarza się bardzo pozytywna ocena kompetencji nauczycieli, choć nierzadko pojawiają się uwagi krytyczne odnośnie sposobu prowadzenia lekcji. Charakterystyczne jest to, że uczniowie cenią najbardziej zajęcia prowadzone w sposób atrakcyjny, odmienny od wykładów, jak: wyświetlanie i omawianie filmów, prezentacje, wycieczki do muzeów i obiektów zabytkowych czy miejsc historycznych. Jest to wyraźny rys obecnych czasów – wyższość kultury obrazkowej nad słowem pisanym. Pozytywny jest też fakt doceniania kreatywności i aktywności, co znalazło odbicie w licznych projektach, dyskusjach i debatach. W wielu wypowiedziach dostrzegłam również żywe zainteresowanie współczesnymi problemami społecznymi i politycznymi.
Uważam, że przeprowadzanie takich corocznych ankiet wśród licealistów byłoby korzystne zarówno dla uczniów, jak i dla szkół, niezależnie od tego czy są to szkoły społeczne, czy publiczne. Oczywiście pod warunkiem, że wyniki zostaną użyte do wyciągnięcia wniosków i wprowadzenia pozytywnych zmian.
