”Bunt ist meine Lieblingsfarbe” – „różnokolorowy to mój ulubiony kolor” to jedno z najsłynniejszych zdań Waltera Gropiusa, wybitnego modernistycznego architekta, założyciela Bauhausu, niemieckiej szkoły architektury i projektowania.
Głównym założeniem powstałej w 1919 roku w Weimarze uczelni, było (ponowne) połączenie sztuki i techniki, w duchu postępu i w odpowiedzi na potrzeby nowoczesnego społeczeństwa. Według Gropiusa i jego kolejnych wybitnych współpracowników, sam pomysł to jeszcze za mało; artysta-architekt powinien przemyśleć warunki optymalne dla projektu oraz umieć go zrealizować we współpracy z innymi artystami-rzemieślnikami.
Bauhaus jako szkoła istniał zaledwie 14 lat. W tym czasie trzykrotnie zmienił siedzibę, działał w Weimarze, Dessau i Berlinie. Zespół nowoczesnych budynków wzniesionych w Dessau stanowi najlepsze świadectwo tego, jak funkcjonowała ta szkoła. Podczas tych lat Bauhaus przetrwał też wiele trudnych sytuacji politycznych, spotykał się z niechęcią, wręcz szykanami władz i brakiem finansowania, wreszcie doświadczył też wielu wewnętrznych sporów i starć koncepcyjnych. Mimo wszystkich tych trudności Bauhaus wywarł i wywiera do dziś nieoceniony wpływ na nowoczesną architekturę i projektowanie. Wszyscy znamy i na co dzień spotykamy się z – dziś już często oczywistymi – rozwiązaniami, które zostały opracowane na tej właśnie uczelni. Do dziś inspirują one takie przedsiębiorstwa jak np. Ikea.
Architektura i design Bauhausu miały spełniać dwie podstawowe role: być użyteczne, a jednocześnie proste i estetyczne, przemyślane w każdym najmniejszym szczególe. Transformacja przestrzeni, miała doprowadzić do transformacji codzienności. Organizacja przestrzenna, zarówno architektury względem krajobrazu naturalnego i miejskiego, jak i wnętrza pomieszczeń, wpływa na ludzkie samopoczucie, emocje, sposób myślenia i działania. Architekt-artysta projektuje nie tylko budynek, projektuje także toczące się wokół życie rodzinne i społeczne. Ważnym elementem projektów domów jednorodzinnych były ogrody i przestrzenie zabaw dla dzieci. Estetyka Bauhausu opiera się na bryle, odpowiedniości kształtów, przemyślanym wykorzystaniu światła i kolorów oraz świadomym doborze materiałów. Sztuka ma reprezentować aktualny stan wiedzy i rozwoju społeczeństwa, ale także kształtować świat przystosowany do potrzeb nowoczesnego człowieka doby industrializacji. Luksus miał zostać zastąpiony funkcjonalnością i dostępnością.
Nie da się w prosty sposób opisać programu i zasad funkcjonowania szkoły Bauhausu – było w niej miejsce na indywidualność i wszechstronność każdego z „czeladników” i „mistrzów”, którzy pracowali wspólnie nad różnymi pomysłami. Zniesiono w ten sposób tradycyjną hierarchię uczniów i profesorów. Mistrzami byli najwybitniejsi architekci i artyści początku XX wieku, którzy reprezentowali różne nurty i poglądy na sztukę. Ta synteza, zgoda na korzystanie z dorobku i myśli różnych dziedzin w imię wspólnego celu, zdecydowały o wielkości i nowatorskości Bauhausu. Odmienność poglądów i siła osobowości sprawiły również, że było to miejsce intelektualnych dyskusji i ścierania się różnych spojrzeń na sztukę.
Nie tylko efekt artystyczny, ale również sam pomysł na szkołę był nowy i zaskakujący. Każdy adept Bauhausu, zanim rozpoczął swoją trzyletnią naukę w różnych dziedzinach, musiał odbyć półroczny „okres odszkolniania” Były to różnego rodzaju warsztaty, które miały oduczyć tradycyjnego patrzenia na rzeczy i nabytych wcześniej, nawyków, a nauczyć rozumienia materiałów w szerszej perspektywie i dostrzegania ich potencjału.
Oferta przedmiotów wykładanych w Bauhausie była imponująca. Architekturą zajmowali się wybitni architekci: Walter Gropius, Ludwig Mies van der Rohe, Hans Meyer, za malarstwo ścienne Było to: stolarstwo (nauczane przez Gropiusa), odpowiedzialny był Wassily Kandinsky oraz Oskar Schlemmer, który oprócz scenografii prowadził też studium nad kształtami i ludzkimi sylwetkami oraz zorganizował Balet Triadyczny, Nauczano też stolarstwa (Walter Gropius), introligatorstwa (Paul Klee) oraz innych, kształtujących wszechstronność artystyczną przedmiotów jak: fotografia, ceramika, witraż,
Nie tylko w sztuce, ale także w sposobach nauczania poszukiwano nowych dróg. Niektórzy prowadzący rozpoczynali swoje zajęcia od medytacji i ćwiczeń oddechowych. Szkicowano z zamkniętymi oczami, rysowano swoją mniej wyćwiczoną ręką. Były to nowatorskie ćwiczenia i metody daleko odbiegające od klasycznych akademii tamtego czasu. Nie sama technika wykonania czegoś była najważniejsza – liczyły się także emocje i reakcje na bodźce. Poznawano nie tyle techniki warsztatu, co własny potencjał twórczy i siłę wyobraźni. Bauhaus był eksperymentem, który pozwalał zobaczyć, dokąd może doprowadzić puszczenie wodzów fantazji i umiejętne podążanie za intuicją. Rolą nauczyciela było natchnienie i wskazanie nowych dróg, ale przede wszystkim współudział w artystycznych eksperymentach.
W 2019 roku Bauhaus obchodził swoje setne urodziny. Przykłady architektury i projekty Bauhausu można zobaczyć dziś w wielu miejscach na świecie. Wiele przedmiotów codziennego użytku, inspirowanych pomysłami powstałymi na tej właśnie uczelni, możemy obserwować dookoła siebie na co dzień. Różnokolorowość i odwaga w porzucaniu konwencji, koncepcja szkoły jako miejsca nauki, zabawy, eksperymentu, wieczne ścieranie się pomysłów i wzajemne dopełnianie – to właśnie zadecydowało o wielkości Bauhausu.
Źródła:
wikipedia.org; bauhaus.de; youtube.com; bryla.pl; dostęp: 23.10.2023 grafika: vogue.pl
