Oczekiwania wobec nauczycieli są duże – chcielibyśmy, żeby byli zaangażowani, efektywni, zmotywowani do pracy. Żeby uczyli i wychowywali dzieci i młodzież, wkładając w to nie tylko swój czas, kreatywność, ale i serce. Aby dawać z siebie w pracy sto procent, ważne jest subiektywne poczucie zadowolenia z pracy – dobrostan zawodowy, który bezpośrednio wpływa na efektywność i zaangażowanie pracownika.
Badanie portalu Librus
Temu, jak nauczyciele czują się w swojej pracy poświęcono ogólnopolskie badanie przeprowadzone przez portal Librus wiosną 2023 roku, na próbie ponad 7000 nauczycieli. Pytano zarówno o pozytywne składowe dobrostanu (pozytywne emocje, zaangażowanie, relacje, poczucie sensu i skuteczności), jak i elementy negatywne (stres, objawy wypalenia zawodowego, poczucie braku sensu).
Prawie wszyscy nauczyciele wskazali na wysoki poziom swojego zaangażowania w pracę (ponad 90% badanych oceniło swoje zaangażowanie jako wysokie lub bardzo wysokie), a niemal trzy czwarte respondentów ma poczucie sensu tego, co robi. Jednocześnie jednak dwie trzecie nauczycieli deklaruje wysoki poziom wyczerpania, ponad połowa odczuwa objawy wypalenia zawodowego i stały stres w pracy.
Ważnym składnikiem poczucia dobrostanu w pracy są odczuwane emocje. Deklarowany w badaniu poziom emocji pozytywnych i negatywnych oscyluje wokół umiarkowanego, z niewielką przewagą emocji pozytywnych. Biorąc jednak pod uwagę, że emocje negatywne oddziałują silniej, tych pozytywnych powinno być trzy razy więcej, by zrównoważyć wpływ negatywnych. Tymczasem w relacjach nauczycieli stosunek emocji pozytywnych do negatywnych bliski jest 1:1.
Nauczyciele deklarują wysoki poziom poczucia własnej skuteczności w zakresie nauczania, kooperacji ze współpracownikami, dyscyplinowania uczniów i współpracy z rodzicami. Jednak tylko połowa uważa, że skutecznie motywuje uczniów i adekwatnie dopasowuje program nauczania do ich specyficznych potrzeb.
Co ciekawe, w badaniu nie wykazano zależności między charakterystyką socjodemograficzną (wiekiem, doświadczeniem zawodowym, stopniem awansu, wielkością miejscowości zamieszkania) a poczuciem dobrostanu zawodowego.
Wnioski badaczy o dobrostanie nauczycieli
Wnioski z badania są raczej pozytywne: nauczyciele lubią swoją pracę i są w nią zaangażowani. Zwykle dobrze funkcjonują w swoim środowisku zawodowym, współpracując z innymi nauczycielami, dzięki czemu mogą efektywnie wykonywać swoje obowiązki zawodowe. Widzą sens swojej pracy i mają poczucie skuteczności własnych działań.
Jednocześnie jednak autorzy badania wskazują na przyczyny złego samopoczucia nauczycieli. Mówią o zbyt dużym poziomie wymagań zawodowych, wskazują na chroniczną obecność stresorów, narażenie na wyczerpanie i, w konsekwencji, wypalenie zawodowe. Podkreślają też, że złe samopoczucie może niwelować wpływ czynników pozytywnych i uniemożliwiać realizację swojego potencjału w pracy.
Czego zabrakło w badaniu?
Przeprowadzone przez portal Librus badanie pomija jednak kilka ważnych, moim zdaniem, komponentów dobrostanu zawodowego.
Pierwszym jest satysfakcja finansowa. Od wielu lat zawód nauczyciela kojarzy się z niskimi zarobkami, a Związek Nauczycielstwa Polskiego raz po raz wnioskuje o podwyżki. Wyższe zarobki przekładają się na wyższy prestiż zawodu, poczucie bezpieczeństwa finansowego i, w konsekwencji, większą satysfakcję z pracy.
Drugim pominiętym w przytoczonym badaniu czynnikiem związanym z dobrostanem zawodowym jest stan zdrowia. Nauczyciele, zwłaszcza pracujący z najmłodszymi dziećmi, są narażeni na częsty kontakt z zarazkami i relatywnie często zapadają na infekcje. Szczególnie często cierpią na dolegliwości związane z głosem. W badaniu przeprowadzonym we Francji w 2013 roku, prawie 50% nauczycieli zgłaszało problemy z głosem, od lekkich – po poważne. Co ciekawe, francuskie badanie wykazało, że w środowiskach o niższym statusie społeczno – ekonomicznym problemy nauczycieli z głosem były częstsze. Dolegliwości ze strony strun głosowych były też ściśle powiązane z mniejszą satysfakcją z pracy i niższą jakością życia.
Nie bez znaczenia są też same warunki pracy, począwszy od ilości godzin lekcyjnych, liczebności klas po takie udogodnienia, jak ekspres do kawy czy dostępne i sprawne ksero. A może fotel do masażu w strefie ciszy? Komfort pracy wydaje się być ważnym elementem składowym ogólnego poczucia zadowolenia z pracy.
Wreszcie, jeśli dobrostan zawodowy rozumiemy jako dążenie do realizacji własnego potencjału, należałoby zadać pytanie o możliwości rozwoju, dostępność kursów, szkoleń i warsztatów, a także sposób ich finansowania. Czy nauczyciele czują, że mają możliwość ustawicznego dokształcania się i rozwoju? Czy mają czas na lekturę najnowszych publikacji, wyjście do teatru lub muzeum?
Dobrostan zawodowy nauczycieli ma bezpośrednie przełożenie na jakość ich pracy – efektywność, zaangażowanie, motywację, gotowość poszukiwania nowych rozwiązań i tworzenia coraz lepszej szkoły dla naszych dzieci. Warto o niego zadbać.
Źródła:
Jak czują się nauczyciele Twoich dzieci? (dostęp: 8.10.2023)
Teachers’ quality of life in France: is the picture really that bleak? (dostęp: 8.10.2023)
grafika
